“Περιμένοντας τους Bαρβάρους”

— Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;
Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.
— Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;

Τι κάθοντ’ οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.

—Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;

    Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
    Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
    τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
    για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
    τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.

— Γιατί οι δυο μας ύπατοι κ’ οι πραίτορες εβγήκαν
σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
και δαχτυλίδια με λαμπρά, γυαλιστερά σμαράγδια·
γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα;

    Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
    και τέτοια πράγματα θαμπώνουν τους βαρβάρους.

—Γιατί κ’ οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;

    Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
    κι αυτοί βαρυούντ’ ευφράδειες και δημηγορίες.

— Γιατί ν’ αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
κ’ η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που εγίναν).
Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ’ η πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;

    Γιατί ενύχτωσε κ’ οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
    Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα,
    και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.
                           __

Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984) 

Το παραπάνω ποίημα γράφτηκε γύρω στο 1900 και δημοσιεύθηκε το 1904, και είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά του Καβάφη.
Από την περιγραφή των κύριων προσώπων που αναφέρονται στο ποίημα εικάζουμε πως το σκηνικό είναι η Ρώμη κατά την περίοδο της παρακμής της.

Η πρώτη εντύπωση που αποκομίζουμε διαβάζοντας το ποίημα αυτό είναι η θεατρικότητά του, η οποία δημιουργείται με τους ακόλουθους τρόπους:
*Από τη διαλογική του μορφή. Ένα πρόσωπο κάνει τις ερωτήσεις, και εκφράζει τις απορίες του, και ένα άλλο δίνει τις απαντήσεις.
*Από τις εικόνες και τις περιγραφές που δίνονται με τη μορφή θεατρικών σκηνών.
*Από την όλη ατμόσφαιρα που έχει δραματικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα, αντί οι ηγέτες και οι πολίτες να πάρουν τα όπλα για να προστατέψουν την πόλη από τη επιδρομή των βαρβάρων, ντύθηκαν στα καλά τους και τους περιμένουν ως σωτήρες, σε βαθμό που απογοητεύονται όταν μαθαίνουν πως οι βάρβαροι δεν θα έρθουν, γιατί απλώς δεν υπάρχουν.

Με άλλα λόγια, η διάβρωση και η παρακμή του πολιτισμού έχουν προκαλέσει ένα
γενικό αίσθημα εγκατάλειψης και αδιαφορίας. Η μόνη αλλαγή, έστω και αν αυτή θα σημάνει επιστροφή σε μια πιο πρωτόγονη κατάσταση, αναμένεται να έρθει από έξω, από τους «βαρβάρους», οι οποίοι στην προκείμενη περίπτωση αποτελούν ένα σύμβολο αλλαγής, όχι μια ιστορική πραγματικότητα.

Μια άλλη, παρεμφερής με την παραπάνω, ερμηνεία που μπορεί να δοθεί στο ποίημα, είναι η τραγικότητα του ξεπεσμένου ηθικά και ψυχικά ανθρώπου, ο οποίος συνειδητοποιεί ότι η ύπαρξή του είναι ανώφελη, γι αυτό και είναι πρόθυμος να υποταχτεί και να παραδοθεί στον ισχυρό, θεωρώντας τον ως τη μόνη ελπίδα σωτηρίας του.

Οι δύο τελευταίοι στίχοι του ποιήματος
«Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις».
αφήνουν να εννοηθεί πως δεν υπάρχει η δυνατότητα στις εξελιγμένες κοινωνίες, που από τις δικές τους επιλογές παρακμάζουν, να επιστρέψουν σε μια πρωτόγονη μορφή οργάνωσης, με την επέμβαση εξωγενών δυνάμεων, για να μπορέσουν με την πάροδο του χρόνου να επανακτήσουν μια πιο δυναμική οργάνωση, που σταδιακά θα τις οδηγήσει σε μια βιώσιμη μορφή οργάνωσης.

Άρα το συμπέρασμα που απορρέει από το ποίημα «Περιμένοντας του Βαρβάρους» είναι πως η επανάκτηση μιας χαμένης, από τις δικές μας επιλογές και ολιγωρίες, κατάστασης ευφορίας, σε κοινωνικό ή ατομικό επίπεδο, μόνο από τις δικές μας πρωτοβουλίες θα επιτευχθεί.

Χωρίς αυτές δεν υπάρχει προοπτική για «μια κάποια λύση».

Διδακτικό, λοιπόν, το ποίημα αυτό του Καβάφη, με όλες τις αλληγορίες και τα σύμβολά του, που το έχουν καταστήσει διαχρονικό και οικουμενικό.

Το ενδιαφέρον στη διατύπωση των στίχων αυτών είναι το γεγονός πως οι βάρβαροι δεν θεωρήθηκαν ποτέ η μοναδική λύση για την πολιτεία, οι βάρβαροι ήταν απλώς «μια κάποια λύσις».
Οι πολίτες περίμεναν τους βαρβάρους ως μια επιλογή για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους, οπότε το γεγονός ότι οι βάρβαροι δεν υπάρχουν, δεν τους οδηγεί σε απόλυτη απελπισία, τους αναγκάζει απλώς να αναζητήσουν μια διαφορετική λύση.